Kleszcze większości z nas kojarzą się z lasami, ale spotykamy je niemal wszędzie: na łąkach, pastwiskach, nad rzekami i jeziorami, w zaroślach a nawet na trawnikach w miastach i we wsi. Wiosenny wysyp tych pajęczaków odnotowany jest obecnie na terenie całego kraju. Aktywność kleszczy występuje między majem a listopadem, a najwięcej zachorowań notuje się w czasie żerowania nimf – od maja do sierpnia. Kleszcz są stawonogami zaliczanym do pajęczaków, które są nosicielami wielu patogenów. Wzrost populacji kleszczy w ostatnich latach tłumaczony jest korzystnymi warunkami do ich rozwoju: ciepłe, wilgotne zimy oraz brak drapieżników polujących na te organizmy.
Borelioza jest chorobą najczęściej przenoszoną przez kleszcze, zwykle jednak dochodzi do zarażenia także innymi chorobotwórczymi mikroorganizmami przenoszonymi przez te pajęczaki (tzw. koinfekcji). Borelioza (krętkowica kleszczowa) to groźna choroba zakaźna atakująca wiele narządów. Przebiega wieloetapowo, a każda jej faza daje inne objawy. Istnieje podejrzenie, że krętki wywołujące boreliozę mogą być przenoszone także przez owady m.in. gryzące muchy, komary, meszki, pchły. Krętki boreliozy atakują układ nerwowy (penetrują płyn mózgowo – rdzeniowy, mózg i opony mózgowo – rdzeniowe) krótko po zakażeniu, wpływając na zachowanie osoby zakażonej. Borelioza bywa więc mylona z wieloma chorobami np. chorobami psychicznymi, nerwicą, reumatoidalnym zapaleniem stawów, wadami serca, stwardnieniem rozsianym czy chorobą Alzheimera.
Faza wczesnej boreliozy – objawy:
- rumień wędrujący i inne zmiany skórne
- objawy grypopodobne klika lub kilkanaście dni po ugryzieniu
Faza późnej boreliozy – objawy:
- przedłużający się stan podgorączkowy, dreszcze, poty z nieznanych przyczyn
- nawracające bóle głowy, mięśni i stawów
- dezorientacja, zagubienie, oszołomienie, problemy z koncentracją
- huśtawka nastrojów, depresja, zmęczenie
- zaburzenia snu
- duszności, kaszel
- nagłe problemy ze słuchem (szumy uszne) lub wzrokiem
- powiększone węzły chłonne
- nawracające bóle brzucha
- objawy kardiologiczne (skoki ciśnienia, zapalenie mięśnia sercowego, osierdzia, tachykardia)
- przewlekłe zanikowe zapalenie skóry kończyn
- wrzody żołądka
- wszelkiego rodzaju nagłe i nawracające objawy, które wcześniej nie występowały
Wykrycie boreliozy jest możliwe na kilka sposobów, choć postawienie diagnozy w wielu przypadkach zawsze nie jest łatwe i jednoznaczne. Do diagnozy choroby służą testy wykonywane z próbek krwi lub tkanek – ELISA, Western Blot, PCR i PCR RT.
Walkę z chorobą, zarówno w początkowej fazie jak i fazie przewlekłej prowadzi się za pomocą antybiotyków. Przestrzeganie zaleceń lekarskich przez cały czas trwania leczenia daje szansę na całkowite wyleczenie. Większe szanse na powodzenie leczenia istnieją we wczesnej fazie choroby, ale i stadium przewlekłe w wielu przypadkach udaje się zakończyć powrotem do zdrowia.
Jak się ustrzec przed kleszczami?
Wybierając się w miejsca, gdzie istnieje wzmożone ryzyko kontaktu z pajęczakiem, należy zadbać o odpowiedni jasny ubiór zakrywający większą część ciała tj. długie spodnie, wysokie buty, długie rękawy, nakrycie głowy. Poza tym warto zastosować specjalne preparaty odstraszające w formie sprayów, kremów lub żeli, które dostępne są w każdej aptece lub sklepie. Po powrocie do domu należy dokładnie sprawdzić swoje ciało. Szczególnie uważnie trzeba obejrzeć miejsca najchętniej wybierane przez kleszcze – m.in. zgięcia łokci, kolan, pod pachami, w pachwinach, za uszami, skóra głowy. Jest to bardzo ważne, ponieważ ślina kleszcza zawiera substancję znieczulającą, co powoduje, że nie czujemy ukąszenia.
Jak postępować jeśli doszło do ukąszenia?
Należy jak najszybciej usunąć kleszcza w całości za pomocą np. pęsety, pompki próżniowej, karty do usunięcia kleszcza. Nie wolno próbować go wykręcać, w żadnym wypadku smarować kremami, masłem itp. Miejsce po ukąszeniu koniecznie należy odkazić i obserwować przez kilka dni, czy nie pojawią się niepokojące objawy (rumień, opuchlizna). W razie jakichkolwiek wątpliwości, urwania odwłoka, pojawienia się rumienia lub innych niepokojących objawów, należy zgłoś się do lekarza.
Borelioza – choroba zawodowa rolników.
Rolnik (ubezpieczony w KRUS), po uzyskaniu decyzji Państwowego Inspektora Sanitarnego
o stwierdzeniu choroby zawodowej może ubiegać się o:
- jednorazowe odszkodowanie z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu
- rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym.
Informacji dotyczących ubezpieczenia społecznego rolników oraz zasad bezpiecznej pracy w gospodarstwie rolnym można uzyskać na stronie www.krus.gov.pl.
Teresa Sajdak – Samodzielny Inspektor PT KRUS w Oświęcimiu